The Origins of Collecting in China. Underground Jade Treasures as a Reflection of Ancient Collecting

Abstract

Artykuł dotyka kwestii początków kolekcjonerstwa w Chinach, choć nie chodzi tu o kolekcje mające charakter artystyczny. Współczesne kolekcjonerstwo zakłada, że przedmioty tworzące kolekcję powinny być pozbawione swojej użytkowej roli, powinny być wewnętrznie powiązane, sklasyfi kowane, subiektywnie ocenione, świadomie wybrane i wystawione. Ktoś mógłby zatem zapytać, jak ma się to do starożytnego chińskiego kolekcjonerstwa? I czy można stosować te same kryteria, a następnie na ich podstawie dokonywać oceny. Otóż, z pewnością znajdziemy pewne wspólne cechy we współczesnym jak i starożytnym podejściu do kolekcjonowania, a będzie to chęć posiadania czegoś ważnego, budowanie grup opartych na wewnętrznie powiązanych i świadomie wybranych obiektach jak również chęć wyeksponowania tych przedmiotów, tym niemniej dla ograniczonej i ekskluzywnej grupy, i to niekoniecznie osób, ale bardziej duchów, czy też innych nieśmiertelnych bytów. W starożytnych Chinach kolekcjonowanie było powiązane zwłaszcza z aktywnością rytualną, która wynikała z religijnych wierzeń, a w szczególnych wypadkach z przyczyn politycznych, bowiem posiadanie uświęconych obiektów zapewniało Mandat Niebios, czyli możliwość roszczeń do władzy. Zatem trzeba wyraźnie powiedzieć, że nie sztuka, ale święte skarby, tudzież magiczne przedmioty o rytualnym znaczeniu odgrywały najbardziej istotną rolę w potrzebach akumulacyjnych starożytnych królestw Chin. Co więcej, w konkretnych przypadkach, to surowy sam w sobie materiał i magiczne właściwości, które mu przypisywano sprawiały, że obiekty stawały się pożądane. Z początku, w okresie Neolitu dotyczyło to głównie przedmiotów wykonanych z twardych krystalicznych skał nefrytowych i jadeitowych ogólnie określanych jako żady, które dziś można jeszcze wydobywać w prowincji Xinjiang albo w Tybecie. później przyszła również kolej na brązy. A najbardziej namacalnym dowodem tych kolekcjonerskich początków są obiekty odkryte w grobach i podziemnych skrytkach. Archeologowie natrafi ają na niewielkie zbiory fi gurek o kształtach smoko-świni, chmur, rzadziej żółwi i ptaków pochodzące z ok. 6 tysięcy lat temu. Nieco później zaczęto gromadzić tajemnicze dyski bi, albo wydrążone sześciany zwane cong. Około 5 tysięcy lat temu wiara w magiczną siłę żadów zaczęła się niezwykle rozprzestrzeniać, a to za sprawą rosnącego statusu szamanów, będących religijnymi i nierzadko politycznymi przywódcami królestw. Posiadanie żadów okazało się być przywilejem a ograniczona możliwość ich nabycia podwyższała niezwykle ich wartość. Żady zaczęto postrzegać nie tylko jako obiekt magiczny, ale również jako symbol bogactwa i władzy. I co ciekawe istotną rolę odgrywały te żady, które miały niejkao swoją historię, które należały do przodków, albo do innych podbitych ludów.